64 yıl önce, 1961 yılının Eylül sabahlarında Türkiye’nin gündemi değişti. Adnan Menderes ve beraberindeki siyasi kadro, Yassıada’da görülen davalar ve sonrasında yaşanan süreçle demokrasinin üzerinde kara bir lekeyken, bugün de bu olayların etkileri siyasetin temel kavramlarını tartışmaya yol açıyor. Dönemin mimarları ve süreçten etkilenenler, altyapı ve kalkınma gibi konularda ileriye dönük adımlar atarken, aynı döneme ait idam kararları ülkenin vicdanında derin izler bıraktı.
Yassıada yargılamaları, Anayasa ve Meclis çalışmalarını geçici olarak durdurdu; dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakan Adnan Menderes başta olmak üzere birçok üst düzey siyasetçi bu süreçte yargılandı. 15 sanığa idam kararı verilmesi, uluslararası toplumun da dikkatini çekti ve kararlar karşısında çeşitli ülkelerden tepkiler geldi. İdamlar ve sonrasında yapılan yargılamalar, yalnızca bireylerin kaderini değil, tıpkı ülkenin geleceğini de etkileyen politik bir dönemin simgesine dönüştü.
İdam kararları; Bayar, Menderes, Zorlu ve Polatkan için oy birliğiyle alındı; Bayar’ın cezaları yaş haddi nedeniyle müebbet hapse çevrildi. Polatkan ve Zorlu sabahlara karşı getirildiği cezaevinde hayatını kaybetti; Menderes ise sağlık raporlarının ardında İmralı Adası’na götürüldü ve orada idam edildi. 64 yıl önce atılan bu adımlar, Türkiye’nin demokrasi geçmişi üzerindeki en tartışmalı dönemi temsil ediyor.
DP’nin 1950’li yıllarındaki seçim zaferleri, iç ve dış politikada bir dizi değişime yol açarken, kanunlar ve uygulamalarda daha merkezi bir değiştirme sürecini başlattı. Ezanın Arapça okunmasıyla başlayan dini özgürlükler tartışması, ekonomik kalkınma hamleleri ve Kore savaşında askeri müdahalenin onaylanması gibi kararlar, dönemin dinamiklerini belirledi. Ancak 27 Mayıs 1960 darbesiyle başlayan süreç, demokratik kurumların işleyişine dair soru işaretlerini güçlendirdi ve Yassıada duruşmalarını tetikledi.
Kısa söylemler ve uzun sonuçlar; duruşmalarda savunma hakkının kısıtlandığı ve baskıların baskın geldiği eleştirileri dillendirildi. Menderes’in son sözleri ve Zorlu’nun mektupları, dönemin siyaset dünyasında trajik bir hatıra olarak kaldı. 1990 yılında TBMM’nin aldığı bir karar ile Menderes ve arkadaşlarının itibarları iade edildi; naaşlar yeniden topluma saygı çerçevesinde anıt mezarlara taşındı. Böylece, darbenin ve yargılamaların toplumsal hafızadaki önemi bir kez daha teyit edildi.
Bugün, 6-7 Eylül olaylarının da hatırasıyla birlikte, Türkiye’nin demokrasi serüveninde dönüm noktaları olarak anılan bu süreçler, siyaset, hukuk ve halkın vicdanı arasındaki ince dengeyi hatırlatmaya devam ediyor. Demokrasi için atılan her adımın, geçmişteki hatalardan ders alınarak şekillenen bir gelecek inşa etmesi umuduyla anılıyor.
News
