İspatlanması güç bir tekrarlama özelliğiyle ortaya çıkan gama ışını patlaması, bilim dünyasında büyük şaşkınlığa yol açtı. Bu olay, mevcut modellerin öngörülerinin ötesinde davranışlar sergiledi ve patlamanın tekrarlaması, periyodik görünümlü bir hareketle dikkatleri çekti.
Science Alert’e göre University College Dublin’den astrofizikçi Antonio Martin-Carrillo, bu fenomenin daha önce gördüğümüz hiç bir GRB ile uyuşmadığını vurguluyor: “Gama ışını patlamaları genellikle tek bir olay olarak kalır; çünkü çoğu kaynağına dair kökeden sağ çıkılmaz. Ancak bu vaka, hem tekrar eden güçlü etkinlikler sunuyor hem de periyodik bir görünüm taşıyarak alışılmışın dışında bir tablo çiziyor.”
Gama ışını patlamaları, evrenin en şiddetli olayları olarak kabul edilmekte ve kısa sürede Güneş’in tüm ömrü boyunca yayılan enerjiden daha fazlasını boşaltabilirler. Genelde iki ana mekanizma söz konusudur: Büyük bir yıldızın çekirdeğinin çökmesiyle oluşan bir kara delik ya da iki nötron yıldızının çarpışmasıyla doğan bir birleşme. Ancak GRB 250702B adı verilen bu garip olay, NASA’nın Fermi teleskobu tarafından aynı gün içerisinde üç kez gözlemlendi. Üstelik Einstein Probe adlı X-ışını uydusu, patlamadan neredeyse bir gün önce aynı kaynakta X-ışınlarının varlığını göstermişti.
Başlangıçta kaynağın Samarrek Bölgesi’nde olduğu düşünülse de, Şili’deki Very Large Telescope (VLT) ve Hubble Uzay Teleskobu’nun incelemeleri bu kaynağın aslında çok daha uzak bir galakside yer aldığını ortaya koydu. Bu galaksinin iki ana bölüme ayrılmış gibi görünen alışılabilir yapısı, patlamanın kaynağına dair ipuçlarını güçlendirdi. Araştırmacılar, bu olayın “gelgit bozunması” olarak adlandırılan bir süreçle açıklanabileceğini öne sürüyor; bu da ya çok özel bir yıldızın sıradışı bir ölümü ya da bir yıldızın bir kara delik tarafından parçalanmasıyla açıklanabilir. İkinci senaryo, uzun süredir aranan ortak kütleli bir kara delik keşfinin kapısını aralayabilir.
Martin-Carrillo, kaynağın kesin uzaklığını henüz belirleyemediklerini belirtiyor: “Bu ölçüm yapıldığında patlamanın açığa çıkardığı enerji miktarını net olarak hesaplayabileceğiz. Her iki senaryo da bugün için alışılmadık ve büyük bir keşif anlamına gelebilir.”
DÜNYA İÇİN ÖLÜMCÜL TEHDİT Gama ışını patlamaları, sadece bilim insanlarını değil, Dünya’daki yaşamı da doğrudan etkileyebilecek güçte olabilir. Yakın konumda meydana gelen bir patlama, yeryüzüne ulaşan yoğun radyasyon tabaklarını parçalayarak ozonu yok edebilir ve zararlı ultraviyole ışınlarının gezegen yüzeyine ulaşmasına yol açabilir. Böyle bir senaryo birkaç ay sürebilecek felaketlere yol açabilir. Neyse ki şu ana dek kaydedilen tüm GRB’ler güvenli mesafelerde gerçekleşti.
Gama ışını patlamaları, evrenin enerji yığınlarını aniden serbest bırakan olaylar olarak tanımlanır. Bu olaylar, iki başlı mekanizmadan birinin ortaya çıkardığı yüksek enerjili patlamalarla sonuçlanır: ya devasa bir yıldızın çekirdeğinin çökmesiyle ortaya çıkan kara delik ya da iki nötron yıldızının çarpışmasıyla oluşan birleşme.
GRB 250702B, bu klasik çerçeveden saparak üç ayrı kaynaktan aynı gün içinde gözlemlenen bir dizi patlama olarak kayıtlara geçti. Ayrıca X-ışını uyarısı yapan Einstein Probe ile tam bir gün öncesinden de sinyaller tespit edildi. Başlangıçta yakın bir konum varsayımı, daha sonra VLT ve Hubble’ın derin gözlemleriyle galaksinin çok daha uzak bir mesafede yer aldığı yönünde netleşti. Bölünmüş görünümlü yapısal özellikler, patlamanın kökenine dair yeni ipuçları doğurdu.
Bu veriler, ya son derece özel bir yıldızın farklı bir ölümü ya da kaynağın bir kara delik tarafından parçalanması şeklinde açıklanabilir. Eğer ikinci senaryo doğruysa, uzun süredir aranan orta kütleli kara deliklerin varlığına dair önemli bir delil elde edilmiş olabilir.
Enerji ve mesafelerin kesin hesapları için mevcut verilerin analizi sürüyor. Uzmanlar, patlamanın gerçek enerji auslösung seviyesini belirlemek adına uzaklık ve zemin değerlerini netleştirmek üzere çalışmalarını sürdürüyorlar. Bu belirsizlik, patlamanın evrende nasıl bir etki yarattığını anlamada kritik bir rol oynuyor.
News
